Hanno Dissen

Geslacht:	Man
Vader:	Frederik Hendrik Joseph Marie Dissen
Moeder:	Louise Emma Marie Olga Lang
Geboren:	5 Feb 1941	Den Haag
Aantekeningen:	TROUW Nooit meer in de vleeslucht COKKY VAN LIMPT ? 28/03/12, 00:00 In het Gelderse stadje Terborg moet een complex komen voor vegetarische ouderen. Hanno en Anne Dissen hebben zich al ingeschreven, al weten ze dat vegetariërs ook 'zeikend vervelend' kunnen zijn. 'Nooit meer in de gebakken vleeslucht van mijn buren zitten, en verlost zijn van openluchtcrematies, zoals ik barbecues noem!" Hanno Dissen (71) kan zich er nu al op verheugen. Samen met echtgenote Anne (73) heeft hij zich ingeschreven voor een nieuwe woning in het Gelderse Terborg, in een appartementencomplex voor vegetarische senioren. Het staat nog niet eens in de steigers, maar als het sein voor de bouw halverwege april definitief op groen gaat, verkassen de Dissens misschien al eind volgend jaar naar Het Deurvorst, zoals het wooncomplex gaat heten. Anne Dissen vindt vooral het vooruitzicht om gelijkdenkenden als buren te krijgen, aantrekkelijk. Dat vegetariërs ook 'zeikend vervelend' kunnen zijn, weet ze natuurlijk best, "maar ze hebben wél een mening en zitten niet de hele middag te bingoën". Nu woont het echtpaar nog in Maarssen, in een ruime gelijkvloerse woning met tuin en drie katten. "Sinds vandaag", vertelt Anne, "vangt de jongste, die mooie rode daar, muizen! Hij mocht altijd aan mijn neus likken, maar nu niet meer, hoor." De Dissens zijn hier pas komen wonen toen ze gepensioneerd waren en zullen niet 'met bloedend' hart uit Maarssen weggaan, ook al is de Achterhoek veel verder bij hun kinderen en kleinkinderen vandaan. "Behalve natuurlijk buren en wat contacten in het dorp is er hier niet veel meer wat ons bindt", zegt Anne. "Zeker niet sinds we ons eigen stuk land hebben moeten verkopen. We hadden een natuurgebied van 2,5 hectare in de Molenpolder tussen Maarsseveen en Westbroek. Eén derde land, één derde water en één derde moeras. Dat land was van mijn schoonouders, Hanno kwam er al sinds zijn vroegste jeugd. Maar het is niet meer te onderhouden, fysiek kunnen we het niet meer aan. Ja, dat was best moeilijk en emotioneel om daarvan afscheid te moeten nemen." De vele activiteiten die Anne en Hanno - 'we doen altijd alles samen' - nu in hun huis in Maarssen organiseren, willen ze straks in Terborg voortzetten, in de gemeenschappelijke ontmoetingsruimte die in de bouwplannen is opgenomen. "We zijn altijd heel erg actief geweest, en nog steeds, met zang, muziek, dans, toneel en workshops creatief en autobiografisch schrijven. In deze huiskamer hebben we wel eens veertig zangers gehad en tien instrumenten. De violisten prikten elkaar bijna in de oren." Maar dit huis is te groot voor één persoon, vinden ze. "Als een van ons overlijdt, zal de ander niet in zijn eentje leuke dingen blijven organiseren." Ingebed in een woongemeenschap met gelijkgestemden zal dat makkelijker zijn, verwachten ze. CasaCura, de projectontwikkelaar van appartementencomplex Het Deurvorst, hoopt dat er ook contacten komen tussen de toekomstige vegetarische inwoners van Terborg, die uit alle windstreken van Nederland kunnen komen, en de plaatselijke bevolking. En Anne Dissen, opgeleid als maatschappelijk en sociaal-cultureel werkster, zou Anne Dissen niet zijn, als ze daar niet al een plannetje voor had verzonnen. "Vegetarisme heeft de laatste jaren de wind stevig in de rug. Ook steeds meer kinderen, die op tv de ellende zien van megastallen en de ruimingen van kippen, koeien, schapen en geiten, willen geen vlees meer eten. Maar veel van hun moeders kunnen geen fatsoenlijke vegetarische maaltijd koken, ze maken eten zonder vlees. Daarom ben ik van plan om straks in Terborg een vegetarische kinderkookclub te starten op de woensdagmiddag. Niet het kookgedeelte, want daar hou ik niet van, dat is meer iets voor Hanno, maar wel de organisatie ervan. Daar ben ik goed in." Hanno Dissen heeft zijn leven lang niet één stukje vlees gegeten, althans niet bewust. Zijn vader sloot zich in de jaren twintig aan bij de Franse levenshervormers, radicale ethici, die geen alcohol dronken, niet rookten, veel nadruk legden op sporten en buitenleven en vegetariër waren. Die keuze voor vegetarisme maakten ze volgens Hanno Dissen vooral vanuit gezondheidsoverwegingen, al speelde ook het voorkomen van dierenleed mee. Hanno's moeder was anarchiste en haar overtuigingen sloten goed aan bij die van de levenshervorming. "Ze gingen allebei in een Reformhuis werken en nadat ze in 1936 getrouwd waren, begonnen ze zelf zo'n huis: Natura op de Laan van Meerdervoort in Den Haag, het tegenwoordige 'Zonnepoort'. Mijn vader reed een broodwijk voor de enige bakker in Den Haag die volkorenbrood bakte en mijn moeder had een eettafel. Daar kon je voor 35 cent vegetarisch eten." Op de lagere school was Hanno Dissen de enige vegetariër, op de middelbare school een van de drie en op de studentenvereniging in Wageningen - waar hij bosbouw en natuurbeheer studeerde - weer de enige. "Op schoolreisjes en bij kinderen thuis werd ik er wel op aangekeken." Maar hij heeft zich, zelfs door pesterijen, nooit van de wijs laten brengen. De vegetariër pur sang was ook actief in de Nederlandse Vegetariërs Bond, als lid van het hoofdbestuur en bestuurslid van de afdeling Veluwezoom. Echtgenote Anne zwoer op vijfjarige leeftijd, middenin de oorlog, het eten van dieren af. "Ik zag op een boerderij hoe bij een kip de kop werd afgehakt, waarna de onthoofde kip nog even doorliep. Daar werd ik ontzettend beroerd van. Ineens realiseerde ik me dat kippen dieren waren." Anne's vader en moeder aten vlees en rookten en hadden weinig op met de plotselinge vegetarische behoeften van hun dochter. Ze gaf haar vlees en beleg stiekem aan de hond en de kat. "Het was wel lastig in die tijd om vegetariër te zijn", weet ze nog goed. "Eén keer, ik was achttien, probeerde ik me over mijn weerzin heen te zetten en kocht ik een kroket. Prompt stond ik in de Dapperstraat over te geven. Het leek wel of er een hele kudde koeien door mijn maag ging." Hun beide dochters zijn net als vader Hanno vegetarisch opgevoed en zijn nog steeds vegetariër. "Van ons kregen ze nooit vlees", vertelt Anne, "maar we zijn niet strikt, niet fanatiek." Van 1972 tot 1976 waren Hanno en Anne Dissen 'vader en moeder' van een jeugdherberg in Emst. Anne: "Vegetariërs kregen van ons meer aandacht - en dat ging als een lopend vuurtje rond - maar we moesten in de jeugdherberg wel gewoon vlees serveren voor de gasten en worst voor op brood. Hanno kon trouwens uitstekend rollade braden." Hanno: "Ons motto was toen: we koken vegetarisch en voegen vlees toe, bereid op stank en kleur." In die jeugdherbergtijd aten hun dochters wel van het vleesbeleg mee dat op de tafels stond. En ook op feestjes kregen ze soms vlees binnen. "Ik zag het altijd aan de uitslag die ze er prompt van kregen", herinnert Anne zich. Een van hun schoonzoons is geen vegetariër. "Onze oudste kleinkinderen vragen ons wel eens waarom hun mamma geen vlees eet en het ook niet klaarmaakt en hun pappa wel. Maar daar bemoeien we ons niet mee, we blijven buiten die discussie. Als grootouders moet je je plaats kennen. Wij beïnvloeden onze kleinkinderen niet." Verspilling van landbouwproducten voor de vleesproductie, inefficiënt gesleep met vee, gerotzooi met hormonen, belasting van het milieu: het zijn allemaal argumenten voor de Dissens om als overtuigd vegetariër door het leven te willen gaan, maar gezond eten en tegengaan van dierenleed zijn toch wel hun belangrijkste drijfveren. "Het is helemaal niet nodig om dieren te eten", vindt Anne. "Waarom zou ik een medeschepsel opeten, als ik me helemaal vol kan eten aan al dat voedsel waarmee ik mijn karretje in de supermarkt kan vullen?" In hun toekomstige woning in Terborg kunnen ze straks behalve in hun eigen keuken ook in het vegetarische restaurant terecht dat waarschijnlijk in het wooncomplex wordt opgenomen. Op een informatieochtend hebben ze er al een paar 'leuke mensen' ontmoet. "De woningen zijn voor 55-plussers, dus we zitten straks niet alleen met 'oudjes' bij elkaar", hopen ze. Ze verheugen zich op hun nieuwe stap. "Iets nieuws doen is gewoon leuk", vindt Anne. "Dat houdt je jong." Bewoners verbouwen eigen groente Begin april is er weer overleg met de gemeente Oude IJsselstreek, waarvan het Achterhoekse plaatsje Terborg deel uitmaakt. Half april valt dan de definitieve beslissing of projectontwikkelaar CasaCura uit Enschede de bouw van Het Deurvorst kan gaan voorbereiden. Na het veel oudere Felixoord in Oosterbeek kan Het Deurvorst het tweede woonzorgcentrum van Nederland worden dat zich volledig richt op oudere vegetariërs. 'Wordt', zegt directeur Hans Blaak van CasaCura optimistisch, want hij 'gelooft er heilig in' dat het plan voor de bouw van 50 appartementen doorgaat. "Er zijn in Nederland genoeg mensen die hier willen komen wonen. Alleen zijn vegetariërs geen strak georganiseerde groep en daarom wat moeilijk te bereiken voor ons." CasaCura heeft inmiddels 20 opties op appartementen binnen. Dat moeten er eigenlijk 35 worden, maar ook dat ziet Blaak niet somber in, 'want we kunnen dit project ook in fasen bouwen'. Aanvankelijk zou een deel bestaan uit koopwoningen en een deel uithuurwoningen. Maar gezien de ontwikkelingen op de woningmarkt heeft CasaCura besloten alle appartementen te huur aan te bieden, de goedkoopste gaan 760 euro per maand kosten, de duurste ongeveer 1150 euro. Het nieuwbouwproject ontleent zijn naam Het Deurvorst aan een bestaand monumentaal pand, dat in het project wordt betrokken. "In dit pand komen geen appartementen - die worden erachter gebouwd. Het krijgt een openbare functie. Er zou bijvoorbeeld een vegetarisch dagcafé in kunnen komen, dat door de bewoners zelf wordt geëxploiteerd, of een kenniscentrum over vegetarisme. De toekomstige bewoners krijgen inspraak in de bestemming", zegt Blaak, "zodra de fase 'go' ingaat". Wat al vaststaat is dat het carrévormige complex een enorme binnentuin krijgt, waarin de bewoners hun eigen groenten en kruiden kunnen gaan verbouwen. Het ontwerp is 'historiserend': het sluit aan bij het bestaande pand van rond 1900, en er zal duurzaam worden gebouwd, 'maar niet extreem', zegt Blaak. "Dus geen strobouw of zoiets. Er komt in elk geval goede isolatie en een duurzame energie-installatie. Het zwaartepunt ligt niet op duurzaamheid maar op comfort." Uitgangspunt van het project is dat de bewoners van Het Deurvorst zelfstandig wonen. Afhankelijk van de individuele behoefte kunnen zij 'zorgarrangementen' krijgen, variërend van het leveren van vegetarische maaltijden of schoonmaak van het appartement tot 24-uurs verzorging.

Gezin 1

Huwelijkspartner:	Anneke Flens
Huwelijk: