Jan van Andel

Geslacht:	Man
Vader:	Jan Huibertze van Andel
Moeder:	Johanna de Jongh
Geboren:	11 OKT 1839	Den Bosch
Overleden:	29 OKT 1910	Gorinchem
Beroep:		predikant
Aantekeningen:	ANDEL, JAN VAN, * 's-Hertogenbosch 11 okt. 1839, t Gorinchem 29 juni 1910. Zn. van Jan Huibertse van Andel, oefenaar, en Johan-na de Jongh. Stud. Theol. School Kampen 1857. Chr. afgescheiden pred. Zutphen 1861-1873. Reizend pred. in Noord-Holland 1873-1874. Als pred. buiten bediening te Wijhe. (Chr.)geref. pred. Heusden 1877, Leeuwarden 1879, Gorinchem 1893-1907 (emer.). Hij huw-de 1. te Kampen op 2 febr. 1861 met Anna Henriëtte Brummelkamp (1835-1875); 2. te Arnhem op 8 febr. 1877 met Johanna Hendri-ka van de Wetering (1854-1939). Toen Van A. beroepbaar was gesteld, nam hij een beroep aan naar Alkmaar. Bij het per-emptoir examen werd hij afgewezen omdat men zijn rechtzinnigheid niet vertrouwde. Na van Alkmaar zijn woord te hebben teruggekregen werd Van A. vervolgens beroepen te Zut-phen; het examen op de cl. Varsseveld verliep geheel naar wens. Nadat Van A. was opgetreden als reizend pred. voor een aantal kleine gemeenten in Noord-Holland, die elk het traktement van een eigen predikant niet konden opbrengen, deden zich weldra spanningen voor, waardoor hij reeds na korte tijd ziekteverlof vroeg voor drie maanden om daarna te beslissen of hij zijn taak zou kunnen blijven vervullen. Geruchten over een mogelijke overgang naar de Herv. Kerk - door hemzelf direct tegen-gesproken - deden de particuliere synode van Noord-Holland besluiten de betrekking per 1 juli 1872 op te heffen. Van A. kreeg nog twee maanden half salaris en vestigde zich te Wijhe, waar hij een moeilijke periode doormaakte; in deze tijd stierf ook zijn vrouw. De volle ontplooiing van Van A.s rijke gaven kwam in Leeuwarden. Hij behoorde al spoedig tot de invloedrijkste predikanten van Friesland. Hoewel reeds enkele geschriften van zijn hand waren verschenen, begon nu de pro-duktie van bijbeluitleggingen en commentaren snel op gang te komen. Vele ervan zijn in series artikelen in De Bazuin op stapel gezet - daartoe uitgenodigd door zijn schoonvader A. Brummelkamp, sedert 1875 belast met de redactie van het blad. Al zijn werk werd veel ge-lezen en herdrukt. Rijkdom van geest en schoonheid van taal gaan hierin samen. Tot dusver altijd min of meer geneigd tot ze-kere eenzelvigheid zag Van A. zich te Leeuwarden op eenmaal geplaatst in een veelzijdige werkkring. Hij genoot er onbepaald vertrouwen en hartelijke waardering. Ook en vooral om zijn prediking, hoewel hij allerminst een populaire prediker was. Hij had een heel eigen stijl van schrijven en spreken. Over zijn preek-talent gaan min of meer legendarische verha-len (Algra). Aparte aandacht gaf hij aan de eschata; in het door hem geredigeerde maandblad Maranatha publiceerde hij een serie artikelen Blik-ken in de Openbaring. Hij neigde naar het chiliasme. Mede hierdoor toonde Van A. steeds veel liefde voor het volk Israël; jarenlang was hij voorzitter van de deputaten voor de jodenzending. In de Friese periode is Van A. ook in het krijt getreden voor de economisch zwakken in de samenleving. Op grond van zijn visie op de mozaïsche wet drong hij in vele spreekbeurten aan op nationalisatie van de bodem. A. Kuyper zag hier gevaren opdoemen en bepleitte het houden van een landelijk sociaal congres. Dit werd in 1891 gehouden; in de voorbereiding daarvan had Van A. een groot aandeel. Naar verschillende christ. geref., resp. geref. generale synodes werd Van A. afgevaar-digd, praeses was hij 1885, 1891, 1893 en 1899. Bij de voorbereiding van de vereniging van Chr. Geref. en Ned. Geref. Kerken (1892) was hij ten nauwste betrokken. Ook werd hij in allerlei deputaatschappen benoemd. Van jongsaf had Van A. belangstelling voor bijzondere stenen. In de loop van de jaren groeide deze verzameling zo uit, dat in de Gorkumse pastorie een ,,kamer der gesteenten" werd ingericht met kasten en vitrines. Deze belangrijke verzameling - eerst enige tijd in bruikleen afgestaan aan het Gorkumse gymnasium - werd in 1933 geschonken aan de hoge-school te Kampen. Sedert 1903 werd Van A. bijgestaan door een hulpprediker, een functie (tot dusver niet bekend in de kerken van de scheiding) die hem de bijnaam „bisschop van Gorcum" bezorgde. G c s c h r.: Handleiding bij de beoefening der gewijde ge-schiedenis. Leeuw.-Leiden 1886-1888; 4e dr., Nijkerk 1913. - Paulus' Brief aan de Efeziërs voor de gemeente bewerkt. Leiden 1894. - Paulus' eerste Brief aan de Corinthiërs aan de gemeente uitgelegd, Leiden 1897. - Johannes' Evangelie aan de gemeente toegelicht. Leiden 1900. - Het Evangelie naar de beschrijving van Lukas aan de gemeente toegelicht. Leiden 1902. - Paulus' tweede Brief aan de Corinthiërs, aan de gemeente uitgelegd. Leiden 1903. - Paulus' beide brieven aan Timotheus toegelicht. Leiden 1904. - Paulus' Brief aan de Romeinen. Met de gemeente gelezen. Kampen 1904. - De kleine profeten, 2e dr., Kampen 1904. - De Brief aan de Hebreen, aan de gemeente toegelicht, Kampen 1906. - Paulus' Brief aan de Colossensen aan de gemeente verklaard. Kampen 1907. - Pastorale brieven. Kampen 1907. - Salomo's Hooglied voor de gemeente bewerkt. Kampen 1909. - Werken. Volksuitgave, 5 dln., Kampen 1913. - Uit de heilsfontein. Nagelaten schriftoverdenkin-gen. Bijeenverzameld door C. Lindeboom, Kampen 1914. Zie voorts de bibliografie door C. Lindeboom in: J. van An-del. Het evangelie naar de beschrijving van Lukas (...). Van zijn boeken verscheen vaak meer dan één druk. Lit.: A. Brummelkamp, In memoriam. In: Handboek Geref. Kerken, jg. 1911, 329-333. - C. Lindeboom, Kort levensbericht. In: J. van Andel, Het evangelie naar de be-schrijving van Lukas (...), 2e dr., Kampen 1932, iii-xvi. -W.A. Wiersinga, Een koninklijk evangelist (L. Linde-boom), Hoenderloo 1941 (Lichtstralen op den akker der we-reld, jg. 45, nr. 4-5), 27 vlg. - J. Bosch, Figuren en aspec-ten uit de eeuw der afscheiding, Gron. 1952, 98, 177 vlg. -Bremmer, Bavinck en tijdgenoten, reg. in v. - De Graaf, Hogeschool Kampen, reg. in v. - H. Algra, Het wonder van de 19e eeuw, 4e dr., Fran. (1976), reg. in v. - Acta Ne-derd. Geref. Kerken, reg. in v. - C.G. Waringa, ,,J. van A.(...)", 1979 (doctoraalscriptie Theol. Hogeschool, Ou-destraat, Kampen). - Hand. syn. Chr. Geref. Kerk, reg. in v. - De Haas, Voorgangers, I. - NNBW, X. H. Mulder Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme, deel 3

Gezin 1

Huwelijkspartner:	Anna Henriette Brummelkamp	geb. 22 MEI 1835 overl. 9 MEI 1875
Huwelijk:	2 Feb 1861	Kampen