Elsa van Dien
| Geslacht: | Vrouw | |
| Vader: | Gerrit van Dien | |
| Moeder: | Rebecca da Silva | |
| Geboren: | 12 Juli 1914 | Paramaribo |
| Overleden: | 15 OKT 2007 | Amsterdam |
| Aantekeningen: | Zaandam > Jood, niet betrokken bij de jodenevacuatie van 1942 DIEN, VAN (ELSA) Elsa van Dien (Paramaribo, 12-7-1914 - Amsterdam, 15-10-2007)1 Elsa van Dien gaf in de periode 1939-1940 les op het Gemeentelijk Lyceum te Zaandam. Zij was een dochter van Gerrit van Dien (Amsterdam, 10-6-1880) en Rebecca da Silva (idem, 4-6-1884). Van Dien was rond 1910 hoofdadministrateur van de Balata rubbermaatschappij in de kolonie Suriname. Daar werden Elsa en haar broer Dick (13-4-1913) geboren. Amsterdam In 1923 ging het gezin vanwege de opleiding van de kinderen terug naar Nederland. Elsa ontwikkelde op het Amsterdamse Barlaeus Gymnasium dankzij 'de wonderbouw der wereld' van de befaamde astronoom Anton Pannekoek2 interesse in de sterrenkunde. Na haar gymnasium ging zij dit vak studeren aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, waar de marxist Pannekoek hoogleraar was. Daarnaast schreef zij zich in 1935 te Leiden in, een universiteit met een sterrenwacht. In 1939 behaalde Elsa van Dien haar doctoraal wis- en natuurkunde (sterrenkunde). Pannekoek stimuleerde haar om in Harvard (VS), waar hij eredoctor was, te promoveren. Het onderwerp van haar onderzoek betrof het Stark-effect in bepaalde sterrentypes. Het Radcliffe College, gesticht voor vrouwelijke studenten, gaf haar een studiebeurs. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog ging de overstap naar Boston niet door. 'Ariërverklaring' Na haar doctoraal gaf Elsa wis- en natuurkunde aan het Gemeentelijk Lyceum van Zaandam. Zij reisde op en neer uit Amsterdam. Haar ouders woonden op de Koninginneweg 97 hs. In het najaar van 1940 werd de 'Ariërverklaring' naar al het overheidspersoneel gestuurd. Bijna iedereen tekende of gaf desgewenst aan niet 'arisch', maar joods te zijn. Op de gezinskaart van de Van Diens is 'geen godsdienst' ingevuld. De 'jood-verklaring' van Elsa van Dien uit oktober 1940 is echter, zoals die van de andere joodse onderwijsgevenden, aanwezig in het Zaandamse gemeentearchief. Op 21 november van dat jaar werd zij, zoals de andere joodse onderwijsgevenden en ambtenaren, ontslagen. Elsa werd nu docent aan de joodse hbs te Amsterdam. Onderduik Toen de deportaties begonnen kon zij via een studievriend onderduiken in Leiden, bij de weduwe van de gereformeerde predikant J.C.S. Locher. Die woonde in een huis aan een kleine kade en nam haar aan als dienstmeisje. 'De Duitsers keken alleen naar de bazen en zagen mij dus niet'. Elsa van Dien overleefde de oorlog, evenals de andere gezinsleden. Zij verklaarde te hebben geboft dat ze zoveel goede mensen is tegengekomen. Vervolg In september 1945 werd haar promotieplan weer in werking gesteld. De 'American Association of University Women' had zes beurzen ter beschikking gesteld voor vrouwen uit door de oorlog getroffen gebieden en een daarvan, een aanvullend stipendium, was voor haar. In 1947 promoveerde Elsa van Dien op het afgesproken onderwerp bij Donald H. Menzel van het Harvard Department of Astronomy3. Na een jaar op de sterrenwacht van Vancouver Island werd ze door de Nederlandse regering uitgezonden naar de Bosscha Sterrenwacht in Lembang op Java. Dit observatorium, als een van de weinige bij de evenaar gelegen, had ernstig onder het Engelse en Nederlandse militaire optreden geleden. Dr. Elsa van Dien moest aan het herstel werken, en bleef er tot juli 1958. Huwelijk Een medestudent bij de colleges van Anton Pannekoek, en vurig socialist, Gale Bruno van Albada4, werd in 1949 eveneens naar Java gezonden. Van Albada werd docent aan de Universiteit van Indonesië en directeur van Bosscha. In augustus 1950 traden Elsa en Gale in het huwelijk. Het echtpaar kreeg drie kinderen. In 1958 ging het gezin vanwege politieke problemen terug naar Nederland. Van Albada, naar wie een maankrater werd vernoemd, volgde in 1960 Pannekoek op. Elsa combineerde moeder- en wetenschap. Wetenschap en samenleving Het echtpaar was actief in het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers (VWO). Zij deden mee aan het verzet tegen kernwapens. Tussen 1965 en 1972, toen haar man stierf, was Elsa van Dien eindredacteur van het tijdschrift Wetenschap & Samenleving. Midden jaren zeventig ging zij voor zes maanden terug naar Bosscha. Elsa van Dien was tot op hoge leeftijd actief voor het Humanistisch verbond, eerst als uitvaartbegeleidster, later in de telefonische ondersteuning. Zij overleed op 93-jarige leeftijd. 1 H5; Mededelingen Elsa van Albada-van Dien, Amsterdam (december 2006); Gezinskaart Amsterdam; Leo Molenaar, 'Wij kunnen het niet langer aan de politici overlaten'. De geschiedenis van het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers (1946-1980). Delft 1994 (p. 276 e.v.); Gerlof Leistra, Elsevier 24 okt. 2007, www.elsevier.nl:80/web/artikel/sterrenkundigeenmoeder.htm; mededelingen John Brouwer de Koning, september 2008; http://en.wikipedia.org/ wiki/ Gale_Bruno_van_Albada; www.kuleuven.ac.be/archief/ studgen/nbr/1999_1/onderzoe.htm; 2 http://nl.wikipedia.org/wiki/Anton_Pannekoek 3 http://cfa-www.harvard.edu/hco/astro/people/phds.html 4 Zijn broer Piet Albada (1905-1997), wiskundige, was als student bevriend met de Leidse anarchist Marinus van der Lubbe, die de Berlijnse Rijksdag in brand heeft gestoken (27 februari 1933) - mededeling John Brouwer de Koning, september 2008 Laatste bewerkingsdatum: 2009-08-25 overgenomen van www.joodsmonumentzaanstreek.nl |
|
Gezin 1
| Huwelijkspartner: | Gale Bruno van Albada | geb. 28 MRT 1912 overl. 18 Dec 1972 |