Anne Rauwerda

Geslacht:	Man
Vader:	Melle Rauwerda
Moeder:	Antje Hiemstra
Geboren:	15 MRT 1859	Rauwerd
Overleden:	6 Feb 1945	Leeuwarden
Beroep:		onderwijzer
Aantekeningen:	De begaafde Rauwerda kreeg een beurs voor de Haarlemse kweekschool van onderwijzers en had grote belangstelling voor wis- en natuurkunde. Na korte tijd als onderwijzer te hebben gewerkt in de Friese dorpen De Wilgen, Roordahuizum en Oudebildtzijl kwam hij naar Stiens, waar hij tussen 1883 en 1897 woonde en volop meedeed in de beweging voor algemeen kies- en stemrecht en in de Friesche Volkspartij. Hij was medewerker aan het Groninger Weekblad uit 1886 en redacteur van de rapporten, die de Volkspartij opstelde over vrouwen- en kinderarbeid en de werktijden en lonen in de landbouw (1890-1891). Rauwerda haalde als een van de eersten de onderwijsakte voor landbouw en gaf op verschillende plaatsen cursussen. Hij had een scherp oog voor misstanden in de landbouw en was, zonder lid te zijn van de Sociaal-Democratische Bond, in de jaren rond 1890 zeer radicaal. Hij wees op gevaren die aan het traditionele geschiedenisonderwijs verbonden waren zoals chauvinisme, militarisme en clericalisme. Bekend is dat hij in 1892 bij het bezoek van koningin-regentes Emma en haar dochtertje aan Friesland en ook aan Stiens als onderwijzer een vaderlands lied meezong en zich daarna vlug schaarde bij de Volkspartij mensen die een protestsong lieten horen. Van de beruchte waarschuwing in 1893 van de Leeuwarder schoolopziener mr. C.J. Prakken tegen politieke actie van onderwijzers trok Rauwerda zich evenmin iets aan als H. Oosterling en Tj. Nawijn. Rauwerda was een vurig voorstander van de in het agrarische Friesland veel aangehangen gedachte van landnationalisatie en was eerst medewerker aan, daarna redacteur van J. Stoffels De Grond aan Allen (1890-1898). Van 1894 tot 1896 was hij redacteur van Grond en Arbeid. Hij ijverde voor gemeentegrondbezit en schreef verschillende brochures, die zijn vriend en geestverwant Johannes Kuiken te St. Anna Parochie uitgaf. Rauwerda was een nuchter man, die een brede Volkspartij wilde en wars was van persoonlijke ruzies in de oude beweging. Hij keerde zich tegen de revolutiedroom van F. Domela Nieuwenhuis, maar vertrouwde P.J. Troelstra evenmin. Hij bleef lid van het Algemeen Nederlandsch Werklieden-Verbond (ANWV) en was na 1910 nog enige tijd algemeen voorzitter. In 1911 was hij feestredenaar bij het veertigjarig bestaan van het ANWV. Daarbij keerde hij zich tegen staatssocialisme en pleitte vergeefs voor landnationalisatie. Jarenlang was hij voorzitter van de in 1912 opgerichte Leeuwarder Vereeniging van Leeraren aan de Rijksland- en tuinbouwwinterscholen. Rauwerda schreef ook in het Sociaal Weekblad. Intussen was hij lid geworden van de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en meende dat particuliere handel en coöperatie elkaar moesten corrigeren. Evenals bij andere leiders van de oude Friesche Volkspartij (V. Bruinsma, Nawijn, K. Harts, R. van Zinderen Bakker) kwam bij Rauwerda na 1894 op het politieke werk steeds minder nadruk te liggen. In 1897 werd hij leraar aan de pas opgerichte Landbouwwinterschool te Leeuwarden met als taak jonge Friese boeren, die in de praktijk uitmuntten, ook theoretische kennis bij te brengen. Hij deed dit tot 1924 met grote trouw. Behalve een aantal boeken en brochures op zijn vakgebied schreef hij tussen januari 1897 en december 1940 een wekelijkse landbouwkroniek voor de Leeuwarder Courant (samen 2285 kronieken). Jarenlang was hij voorzitter van de in 1912 opgerichte Leeuwarder Vereeniging van Leeraren aan de Rijksland- en tuinbouwwinterscholen. Rauwerda schreef ook in het Sociaal Weekblad. In 1917 hielp hij mee bij de reorganisatie van de Friese Maatschappij van Landbouw, waarbij zijn aandacht vooral uitging naar landbouwproefvelden. PUBLIKATIES: Zie voor publikaties op landbouwkundig terrein Mededelingenblad, nr. 17, april 1960, 10; (onder pseudoniem) Dekt de vlag de lading? Een woord over verbetering van maatschappelijke toestanden naar aanleiding van het oprichten van boterfabrieken (St. Anna Parochie 1886); 'Is geschiedenis geschikt als leervak voor de lagere school?' in: Vragen des Tijds, 1889, I, 135-157; De toestand van de arbeiders in Friesland. Uitslag van het onderzoek van de Volkspartij. 2 deeltjes (St. Anna Parochie 1890-1891); Het wetsontwerp-Van Houten en de landnationalisatie (St. Anna Parochie 1890); De werking van het privaat- en van het gemeenschappelijk grondbezit (Leeuwarden 1890, St. Anna Parochie 1891); 'Lager landbouwonderwijs' in: Vragen des Tijds, 1892, 1, 52-72; Armenzorg en gemeentegrondbezit (St. Anna Parochie 1892); 'Misstanden bij de veldarbeid in Friesland' in: Vragen des Tijds, 1892, II, 67-96; Het gebruik der armengelden (St. Anna Parochie 1895); De Heer Treub en landnationalisatie. Beantwoording van een viertal in het Sociaal Weekblad verschenen artikelen (St. Anna Parochie 1895); Hoe tot gemeenschappelijk grondbezit te komen, hoe het te gebruiken? (St. Anna Parochie z.j.); Individualisme of socialisme. Feestrede uitgesproken bij de herdenking van het veertigjarig bestaan van het Algemeen Nederlandsch Werklieden-Verbond (Rotterdam 1911); 'Twee tijdschriften uit de vorige eeuw' in: Recht en vrijheid, 5.9.1936. LITERATUUR: Bymholt, Geschiedenis, 339, 346; 'Verhoor van Anne Rauwerda, oud 32 jaar, onderwijzer, te Stiens' in: Enquete gehouden door de Staatscommissie benoemd krachtens de wet van 19 januari 1890. (Eerste Afdeeling) De maatschappelijke toestanden der arbeiders, in verband met Zieken-, Begrafenis en andere Verzekerings- en onderstandsfondsen, niet aan eenige onderneming of inrichting van nijverheid verbonden Deel II, 605-608; Vliegen, Dageraad II, 50, 198, 217, 279, 293; P. Hiemstra, 'Grond aan landarbeiders' in: De Nieuwe Tijd, 1911, 521-525 (tegen Rauwerda); P.J. Troelstra, Gedenkschriften I, 270; G.A. Wumkes, Stads- en Dorpskroniek van Friesland. Deel II (Leeuwarden 1934) 547, 553, 595; Leeuwarder Courant, 1.6.1935, 13.3. 1939, 28.12.1940, 15.3.1950, 27.6.1981; A. Kerkhof, 'It Frysk proeffjild fen 1930 oant 1940' in: Frysk Jierboek, 1943, 72-93; J.J. Spahr van der Hoek, Geschiedenis van de Friese landbouw. Deel II (Drachten 1952) 83, 85, 95, 257, 258, 328; J.J. Kalma, 'Rauwerda (Anne)' in: Mededelingenblad, nr. 17, april 1960, 9-10; T. van der Wal, Op zoek naar een nieuwe vrijheid (Leiden 1972); J. Frieswijk, Socialisme in Friesland (Amsterdam 1977); Ferdinand Domela Nieuwenhuis. De apostel van de Friese Arbeiders (Drachten 1988) 99, 118-126. PORTRET: A. Rauwerda, particulier bezit Auteur: J.J. Kalma Oorspronkelijk gepubliceerd in: BWSA 4 (1990), p. 169-171 Laatst gewijzigd: 10-02-2003

Gezin 1

Huwelijkspartner:	Grietje Hagedoorn	geb. 9 OKT 1861 overl. 15 Aug 1930
Huwelijk:	16 Aug 1883	Idaarderadeel