Jan Gerbrandus Jansonius
| Geslacht: | Man | |
| Vader: | Gerbrandus Jansonius | |
| Moeder: | Zwaantje Fokkema | |
| Geboren: | 30 Nov 1870 | Drachten |
| Overleden: | 14 Dec 1957 | Haren |
| Aantekeningen: | Omdat een onderwijzersopleiding financieel niet mogelijk was, werd Jansonius eerst leerling-horlogemaker (1884) en na het verlies van zijn baan vanwege zijn socialistische activiteiten (1890) zelfstandig horlogemaker. Hij werd socialist door het lezen van het blad Recht voor Allen en de brochures van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. In 1887 was hij medeoprichter van de Sociaal-Democratische Jongelingsvereeniging te Drachten. In 1888 werd hij lid van de afdelingen van de Bond voor Algemeen Kies- en Stemrecht (AK&S) en de Sociaal-Democratische Bond (SDB), waarvan Tjeerd Stienstra voorzitter was. In 1889 was hij betrokken bij de oprichting van een socialistische propagandaclub. In 1891 werd hij na een conflict met Stienstra geroyeerd uit de AK&S-afdeling. Na het vertrek van Stienstra werd Jansonius in 1892 voorzitter van de in een nieuwe SDB-afdeling omgezette AK&S-afdeling. Na het SDB-congres van 1893 bedankte hij. In 1894 was hij aanwezig bij de oprichting van de SDAP in Zwolle. Hij werd secretaris van de Arbeiderskiesvereeniging Boornbergum en enkele jaren later voorzitter van de Arbeiderskiesvereeniging Drachten (in 1894-1895 was in Drachten nog geen SDAP organisatie mogelijk). In 1897 was Jansonius de organisator van de verkiezingscampagne van Pieter Jelles Troelstra in Tietjerksteradeel. In 1899 werd hij raadslid van Smallingerland, na zijn verhuizing naar Huizum (1910) raadslid van Leeuwarderadeel (1911-1917). In 1904 was hij als eerste SDAP'er in de Staten van Friesland gekozen. In 1917 werd hij gedeputeerde, als opvolger van K.P.W. Besuijen. Op 30 november 1918 werd hij burgemeester van Leeuwarderadeel, dat hij bleef tot 1937. Ongelukkigerwijze las minister Ruijs de Beerenbrouck op 12 december, tijdens de debatten over de novembergebeurtenissen, in de Kamer Jansonius' sollicitatiebrief voor. Deze bleek zich daarin uiterst scherp tegen Troelstra te hebben gekeerd. De affaire wekte veel beroering in de SDAP en verscherpte de tegenstellingen in de partij. Op het eenheidscongres werd de affaire gesust. Jansonius stond eerder als links,maar vanaf 1918 als rechts te boek. Als burgemeester had hij regelmatig onenigheid met zijn partijgenoten. In 1934 trad hij uit de SDAP. In 1946 sloot hij zich aan bij de PvdA. Jansonius was eveneens actief in de drankbestrijdingsbeweging. In 1898 werd hij reizend agent, van 1902 tot 1919 was hij algemeen secretaris van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken (NV). Ook nadien bleef hij bestuursfuncties vervullen. Omdat rood en blauw elkaar vooral in Friesland voor een flink deel overlapten, beroerde de eerder genoemde affaire ook de NV in hevige mate. Onder invloed van ds. J.A. Bruins werd Jansonius religieus-socialist en trad hij in 1906 toe tot de Hervormde Kerk, waarin hij sindsdien bestuurlijk actief was. Ook spande hij zich voor de reclassering in. ARCHIEF: Alleen bewaard gebleven zijn getypte memoires (waarschijnlijk uit 1954), op microfilm aanwezig in IISG (Amsterdam; vgl. Campfens, 196). LITERATUUR: Vliegen, Dageraad II, 209-211; Leeuwarder Courant, 28.11.1950 en 16.12.1957; K. Bakker, 'Reboelje yn read en blau Fryslân' in: It Beaken, 1985, 1-24 en 53-70; 100 jaar sociaal-democratie in Friesland (Akkrum 1994); J. de Roos, Besturen als kunst. Lokale sociaal-democraten 100 jaar verenigd (Amsterdam 2002). PORTRET: J.G. Jansonius, IISG Auteur: Klaas Bakker Oorspronkelijk gepubliceerd in: BWSA 1 (1986), p. 49-50 Laatst gewijzigd: 05-02-2003 |
|
Gezin 1
| Huwelijkspartner: | Eva Postumus | geb. 30 MRT 1876 |
| Huwelijk: | 25 MEI 1903 | Smallingerland |